1 ذی القعده ـ میلاد فرخنده حضرت معصومه (علیها السلام)

امام موسي كاظم (علیه السلام) داراي چندین فرزند بود، كه والاترين و فاضل ترين آنان، حضرت علي بن موسي الرضا (علیه السلام)، امام هشتم شيعيان است.(1)

امام رضا (علیه السلام) و برادرش قاسم (علیه السلام) و خواهرش حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) از يك مادر، به نام نجمه [يا تكتم و يا سكن و يا اروي] كه معروف به ام البنين بود، ديده به جهان گشودند.(2)

هنگامي كه امام رضا (علیه السلام) بنا به درخواست مأمون عباسي {هفتمين خليفه عباسيان} از مدينه منوره به "مرو" در شمال خراسان رفت و با اكراه و اجبار مأمون، ولايت عهدي وي را پذيرفت، يك سال بعد، خواهرش حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) در پي برادر ارجمندش، از مدينه منوره، راهي خراسان شد. هنگامي كه به شهر ساوه رسيد، بيمار گرديد. از اطرافيان پرسيد: از اين جا تا قم چقدر فاصله است؟

گفتند: ده فرسخ .آن حضرت به خدمت كارش دستور داد كه وي را به طرف شهر قم حركت دهد.

آل سعد، كه از شيعيان و محبان اهل بيت (علیهم السلام) بوده و در قم زندگي مي كردند، همين كه از ورود خواهر امام رضا (علیه السلام)  باخبر شدند به استقبال آن حضرت شتافته و از شهر قم بيرون رفتند و چون به وي رسيدند، بسيار شادماني و اظهار خوشحالي نمودند. موسي بن خزرج بن سعد، كه از بزرگان آل سعد و از معاريف شيعه درقم بود، افسار شتر آن حضرت را به دست گرفت و به سوي قم آورد و آن بانوي شريف را در خانه خويش اسكان داد و از او به شايستگي پذيرايي كرد.

اما حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) بيمار و مريض احوال بود و سختي راه دراز و تحمل رفتار و كردار برخي از مغرضان و دشمنان، روح شريف و بلندش را آزرده كرده بود.

بدين جهت، چندان دوام نياورد و پس از شانزده روز اقامت در خانه موسي بن خزرج، دار فاني را وداع گفت و روح بلندش به اعلي عليين پيوست.

موسي بن خزرج، پس از غسل و كفن كردن بدن شريف آن حضرت، جنازه اش را به باغستان خويش، واقع در بابلان، كه هم اكنون مزار شريفش در آن جا است، منتقل و به خاك سپرد و با بوريا بر سر قبرش سايباني بنا نهاد.(3)

از امام رضا (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: هر کس حضرت معصومه (سلام الله علیه) ا را در قم زیارت کند، همانند کسی است که مرا زیارت کرده باشد.(4)

1. بحار الانوار [علامه مجلسي]، ج 101، ص 121
2. وفيات الائمه، ص 313
3. مستدرك سفينه البحار [علي نمازي]، ج8، ص 261
4. فرشچیان، رضا، پیشگامان تشیع (تحقیق در رجال اشعریان)، چاپ اول، ١٣٨٤

11 ذی القعده ـ میلاد مسعود حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام)

نام مباركش: علي بن موسي الرضا (علیه السلام) و نسب پدري اش عبارت است از: امام موسي كاظم (علیه السلام )، ابن امام جعفر صادق (علیه السلام) ، ابن امام محمد باقر (علیه السلام) ، ابن امام زين العابدين (علیه السلام) ، ابن امام حسين (علیه السلام) ، ابن امام علي بن ابي طالب (علیه السلام) ، كه همگي از امامان معصوم بودند.

كنيه آن حضرت، ابوالحسن است و چون كنيه امام موسي بن جعفر (علیه السلام) نيز ابوالحسن بود، كنيه امام رضا (علیه السلام) را ابوالحسن ثاني مي گويند. لقب هاي شريف ایشان عبارتند از: رضا، صابر، رضي، وفي، فاضل و صديق. اما لقب "رضا" شهرت بيشتري دارد و آن حضرت را از اين جهت "رضا" ناميدند، كه پسنديده خدا در آسمان و مورد خرسندي رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) در زمين بود و دوستان و دشمنان، به اتفاق از وي خشنود و راضي بودند. نام مادرش "نجمه" و از بانوان فاضله، پرهيزكار و خردمند عصر خود بود.(1) از حميده مصفاة، مادر امام موسي كاظم (علیه السلام) روايت شد: هنگامي كه "نجمه" را از بازار بردگان خريدم و به خانه آوردم، شبي پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را در خواب ديدم، كه به من فرمود: اي حميده! نجمه را به فرزندت موسي كاظم (علیه السلام) ببخش و به عقدش درآورد، زيرا به زودي از او فرزندي ديده به جهان گشايد، كه بهترين انسان روي زمين خواهد بود. پس من نيز او را به فرزندم موسي كاظم (علیه السلام ) واگذار كرده و به عقدش درآوردم و پس از مدتي، علي بن موسي الرضا (علیه السلام) از وي ديده به جهان گشود و از آن زمان،حضرت امام موسي بن جعفر (علیه السلام) ، نجمه را "طاهره" ناميد.(2)

تولد بابركت امام رضا (علیه السلام) را برخي از معصومان پيش از وي، پيش گويي كرده و به آن بشارت داده بودند. از امام صادق (علیه السلام) در اين باره احاديث چندي وارد شده است. از جمله عبدالله بن فضل هاشمي روايت كرد: مردي از اهالي طوس در محضر امام جعفر صادق (علیه السلام) نشسته بود و آن حضرت به وي فرمود: به زودي از صلب فرزندم موسي، مردي به دنيا مي آيد كه مورد خشنودي خداوند سبحان درآسمان و خرسندي بندگانش در زمين خواهد بود. در سرزمين شما از روي ستم و دشمني مسموم و كشته مي گردد و در همان جا غريبانه به خاك سپرده مي شود. آگاه باش! هر كسي وي را در غربتش زيارت كند و بداند كه او امام و پيشواي شيعيان پس از پدرش بوده و از جانب خداوند متعال، مفترض الطاعة مي باشد، همانند كسي است كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را زيارت كرده باشد.(3)

به هر روي، امام رضا (علیه السلام) در يازدهم ذي قعده سال 148 قمري در مدينه منوره ديده به جهان گشود و عالم هستي را با انوار الهي و ذاتي خويش، منور ساخت.(4)

 امام رضا(علیه السلام) در 35 سالگي، پس از شهادت پدرش امام موسي كاظم(علیه السلام) به مقام امامت شيعيان نايل آمد و در 55 سالگي، در خلافت مأمون عباسي و با توطئه وي، در خراسان مسموم و در صفر سال 203 قمري به شهادت رسيد. 

1.  زندگاني چهارده معصوم (ترجمه اعلام الوري)، ص 423
2.  همان و اثبات الهداة (شيخ حر عاملي)، ج3، ص 233
3.  اثبات الهداة، ج3، ص 233
4.  زندگاني چهارده معصوم، ص 423؛ الارشاد (شيخ مفيد)، ص 591 

25 ذی القعده ـ دحو الارض

«دَحو» به معنای گسترش است و بعضی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی اش تفسیر کرده اند.منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب های حاصل از باران های سیلابیِ نخستین فراگرفته بود. این آب ها، به تدریج در گودال های زمین جای گرفتند و خشکی ها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده تر شدند. از طرف دیگر، زمین در آغاز به صورت پستی ها و بلندی ها یا شیب های تند و غیرقابل سکونت بود. بعدها باران های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره ها گستردند. اندک اندک زمین هایِ مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد. مجموع این گسترده شدن، دَحو الارض نام گذاری می شود. روز 25 ماه ذی القعده روز دحو الارض است که یکی از چهار روزی که در تمام سال به فضیلت روزه مشهور است و ثواب روزه در این روز معادل ثواب هفتاد سال روزه داری است و به روایتی کفاره هفتاد سال گناه می باشد.

 برخی از اعمال روز دحوالارض بدین شرح است:

اول: غسل

دوم: روزه

روز دحوالارض از چهار روزی است که در تمام سال به فضیلت روزه گرفتن، ممتاز است و در روایتی آمده است که روزه اش مثل روزه هفتاد سال است؛ و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال است و هر که این روز را روزه بدارد و شب اش را به عبادت به سر آورد از برای او عبادت صد سال نوشته شود؛ و هر چه در میان آسمان و زمین وجود دارد برای کسی که در این روز روزه دار باشد استغفار می کنند. و این روزی است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری است .

سوم:زیارت امام رضا (علیه السلام)

زیارت حضرت امام رضا (علیه السلام) که میرداماد (رحمةالله علیه) در رساله اربعة ایام خود در بیان اعمال روز دحو الارض آن را از افضل اعمال مستحبه دانسته است.

30 ذی القعده ـ شهادت امام محمدالتقی (علیه السلام) 

امام محمد بن علي (علیه السلام )، معروف به "تقي" و "جوادالائمه" و مكني به ابي جعفر ثاني، در نوزدهم ماه مبارك رمضان و به قولي در دهم رجب سال 195 قمري، در مدينه منوره ديده به جهان گشود.

پدرش امام رضا (علیه السلام) ، امام هشتم شيعيان و مادرش خيزران }سبيكه{ از بانوان پاكيزه سرشت و پارساي عصر خود بود.(1)

امام محمد تقي (علیه السلام) ، پس از شهادت پدر گرامي اش امام رضا (علیه السلام) در سال 203 قمري در طوس خراسان به دست مأمون عباسي، امامت شيعيان را بر عهده گرفت.

با اين كه وي، در آن أيام خردسال بود و بيش از هشت سال از عمر شريفش نگذشته بود، سكان كشتي امت را بر عهده گرفت و آن را به نيكي، امامت و هدايت نمود.

نويسنده كتاب گرانسنگ "كشف الغمه" به نقل از كمال الدين محمد بن طلحه [از بزرگان شافعي مذهب اهل سنت] درباه امام جواد (علیه السلام )گفت: فهو و ان كان صغير السّن، فهو كبير القدر و رفيع الذّكر.(2)

يعني: او [امام جواد علیه السلام] گرچه كم سن و سال بود، وليكن داراي شخصيت والا و بلند آوازه بود.

امام محمد تقي (علیه السلام) ، بنا به درخواست مأمون عباسي در محرم سال 215 قمري وارد بغداد شد و مأمون از نزديك با دانش، معرفت و شخصيت بي همتاي وي آشنا گرديد و بنا به قولي كه به پدرش امام رضا (علیه السلام) در خراسان داده بود، دختر خود "ام الفضل" را به عقد ازدواج امام محمد تقي (علیه السلام )در آورد و منزلت وي را در نزد تمامي نزديكان و اقرباي خويش، اعم از عباسيان و علويان، گرامي شمرد و براي وي احترام ويژه اي قائل گرديد.(3)

به هر روي، امام محمد تقي (علیه السلام) پس از ازدواج با ام الفضل، مدتي در بغداد زندگي كرد ولي چون آن حضرت، تمايلي به معاشرت و هم نشيني با عباسيان غاصب را نداشت و روحيات او با تجملات و زندگي اشرافي سازگار نبود، به بهانه زيارت خانه خدا، از بغداد حركت كرد و عازم مكه شد و پس از زيارت خانه خدا، به مدينه منوره رفت و در همان جا، مجدداً ساكن گرديد.(4)

اما بار ديگر، امام محمد تقي (علیه السلام) در عصر معتصم عباسي }هشتمين خليفه عباسيان{ به بغداد دعوت شد و با اكراه و اجبار خويش و اصرار همسرش ام الفضل، عازم عراق گرديد و در محرم سال 220 قمري وارد بغداد شد و مورد استقبال معتصم و ساير درباريان و عباسيان قرار گرفت.

وليكن، معتصم و ساير بزرگان عباسي كه با ازدواج آن حضرت با دختر مأمون از قبل ناراحت بودند و وجود وي را در جمع خويش نمي توانستند تحمل كنند، نقشه قتل وي را پي ريزي كردند.(5)

آنان، به واسطه جعفر بن مأمون، خواهرش ام الفضل را به قتل همسرش امام محمد تقي (علیه السلام) تحريك و تشويق نمودند و آن نادان و بي خرد، فريب وسوسه هاي شيطاني آن ها را خورده و آن حضرت را در آخرين روزهاي ذي قعده سال 220 قمري مسموم نمود و بر اثر شدت زهر، آن حضرت در 25 سالگي، در آخرين روز ذي قعده همان سال، غريبانه و مظلومانه در بغداد به شهادت رسيد.(6)

بدن مطهر امام جواد (علیه السلام )در مقابر قريش بغداد، در كنار قبر مطهر جدش امام موسي كاظم (علیه السلام)، كه هم اكنون معروف به كاظمين است، به خاك سپرده شد.(7)

1. الارشاد (شيخ مفيد)، ص 614؛ كشف الغمه (علي بن عيسي اربلي)، ج3، ص 186؛ منتهي الآمال (شيخ عباس قمي)، ج2، ص 324
2. كشف الغمه، ج3، ص 186
3. الارشاد، ص 619
4. همان، ص 628
5. همان، ص 629؛ منتهي الآمال، ج2، ص 347
6. منتهي الآمال، ج2، ص 347
7. همان، ص 350 و بحارالانوار (علامه مجلسي)، ج5، ص 1 و ص 7