1 شوال- عید سعید فطر

عید فطر یکی از دو عید بزرگ در سنت اسلامی است که درباره آن احادیث و روایات بیشمار وارد شده است. مسلمانان روزه دار که ماه رمضان را به روزه داری به پا داشته و از خوردن و آشامیدن و بسیاری از کارهای مباح دیگر امتناع ورزیده اند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند می طلبند، اجر و پاداشی که خود خداوند به آنان وعده داده است.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در یکی از اعیاد فطر خطبه ای خوانده اند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بیم داده اند.

خطب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) یوم الفطر فقال: ایها الناس! ان یومکم هذا یوم یثاب فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون و هو اشبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الی مصلاکم خروجکم من الاجداث الی ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلاکم و وقوفکم بین یدی ربکم، و اذکروا برجوعکم الی منازلکم، رجوعکم الی منازلکم فی الجنه.

عباد الله! ان ادنی ما للصائمین و الصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان، ابشروا عباد الله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون ⁽¹⁾

ای مردم! این روز شما روزی است که نیکوکاران در آن پاداش می گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مایوس و نا امید می گردند و این شباهتی زیاد به روز قیامتتان دارد، پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جایگاه نماز عید شدن به یاد آورید خروجتان از قبرها و رفتنتان را به سوی پروردگار، و با ایستادن در جایگاه نماز به یاد آورید ایستادن در برابر پروردگارتان را و با بازگشت به سوی منازل خود، متذکر شوید بازگشتتان را به سوی منازلتان در بهشت برین، ای بندگان خدا، کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود این است که فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد و می گوید:

«هان!بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید.»

عارف وارسته ملکی تبریزی درباره عید فطر آورده است: «عید فطر روزی است که خداوند آن را از میان دیگر روزها بر گزیده است و ویژه هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته و آنان را اجازه داده است تا در این روز نزد حضرت او گرد آیند و بر خوان کرم او بنشینند و ادب بندگی بجای آرند، چشم امید به درگاه او دوزند و از خطاهای خویش پوزش خواهند، نیازهای خویش به نزد او آرند و آرزوهای خویش از او خواهند ونیز آنان را وعده و مژده داده است که هر نیازی به او آرند، بر آوره و بیش از آنچه چشم دارند به آنان ببخشند و از مهربانی و بنده نوازی، بخشایش و کارسازی در حق آنان روا دارد که گمان نیز نمی برند.» ⁽²⁾

روز اول ماه شوال را بدین سبب عید فطر خوانده اند که در این روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته شده و رخصت داده شد که مؤمنان در روز افطار کنند و روزه خود را بشکنند فطر و فطر و فطور به معنای خوردن و آشامیدن، ابتدای خوردن و آشامیدن است و نیز گفته شده است که به معنای آغاز خوردن و آشامیدن است پس از مدتی از نخوردن و نیاشامیدن. ابتدای خوردن و آشامیدن را افطار می نامند و از این رو است که پس از اتمام روز و هنگامی که مغرب شرعی در روزهای ماه رمضان، شروع می شود انسان افطار می کند یعنی اجازه خوردن پس از امساک از خوردن به او داده می شود.

عید فطر دارای اعمال و عباداتی است که در روایات معصومین علیهم السلام به آنها پرداخته شده و ادعیه خاصی نیز آمده است.

از سخنان معصومین (علیهم السلام) چنین مستفاد می شود که روز عید فطر، روز گرفتن مزد است. و لذا در این روز مستحب است که انسان بسیار دعا کند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت و تنبلی نگذراند و خیر دنیا و آخرت را بطلبد.

در صحیفه سجادیه نیز دعایی از امام سجاد (علیه السلام) به مناسبت وداع ماه مبارک رمضان و استقبال عید سعید فطر وارد شده است:

«اللهم صل علی محمد و آله و اجبر مصیبتنا بشهرنا و بارک لنا فی یوم عیدنا و فطرنا و اجعله من خیر یوم مر علینا، اجلبه لعفو و امحاه لذنب و اغفرلنا ما خفی من ذنوبنا و ما علن ... اللهم انا نتوب الیک فی یوم فطرنا الذی جعلته للمؤمنین عیدا و سرورا و لاهل ملتک مجمعا و محتشدا، من کل ذنب اذنبناه او سوء اسلفناه او خاطر شرا اضمرناه توبة من لا ینطوی علی رجوع الی.»

پروردگارا! بر محمد و آل محمد درود فرست و مصیبت ما را در این ماه جبران کن و روز فطر را بر ما عیدی مبارک و خجسته بگردان و آن را از بهترین روزهایی قرار ده که بر ما گذشته است که در این روز بیشتر ما را مورد عفو قرار دهی و گناهانمان را بشوئی و خداوندا بر ما ببخشایی آنچه در پنهان و آشکارا گناه گردانیم ... خداوندا! در این روز عید فطرمان که برای مؤمنان روز عید و خوشحالی و برای مسلمانان روز اجتماع و گردهمائی قرار دادی از هر گناهی که مرتکب شده ایم و هر کار بدی که کرده ایم و هر نیت ناشایسته ای که در ضمیرمان نقش بسته است به سوی تو باز می گردیم و توبه می کنیم، توبه ای که در آن بازگشت به گناه هرگز نباشد و بازگشتی که در آن هرگز روی آوردن به معصیت نباشد. بارالها! این عید را بر تمام مؤمنان مبارک گردان و در این روز، ما را توفیق بازگشت به سویت و توبه از گناهان عطا فرما.» ⁽³⁾

پی نوشت ها:

1. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، 7/131 - 132
2. میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، المراقبات فی اعمال السنه، تبریز، 1281 ق ص 167، مجله پاسدار اسلام، ش 101، ص 10
3. نک: ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 101، اردیبهشت ماه 1369 ص 10 - 11، 50

15  شوال – وفات حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام)

حضرت عبدالعظيم بن عبدا... كه نسب شريفش با پنج واسطه به امام مجتبي (علیه السلام) مي‏رسد، ازاكابر محدثين و از اصحاب امام جواد و امام هادي (عليهما السّلام) است. ولادت وي را در حدود سال 173 ق گفته‏اند. خَفَقان دوران عباسي و دشمني سختي كه با علويان روا مي‏داشتند، موجب هجرت عبدالعظيم به ري شد. اين زاهد پرهيزكار در نيمه شوال سال 252 ق در ري درگذشت. آن حضرت را شهيد و مسموم نيز دانسته‌اند. به چند حديث درباره شخصيّت ايشان اشاره مي‌شود:

قال‌الهادي علیه السلام : إذا أشكَلَ عَلَيكَ شَي‏ءٌ مِن‌أمرِ دينِكَ بِناحِيَتِكَ، فَسَلْ عَن عَبدِالعَظيمِ بنِ عَبدِا...الحَسَنِيّ علیه السلام (1)هرگاه در قلمرو خود در كار دين به مشكلي دچار شدي، آن را با عبد العظيم حسني در ميان بگذار.

قال امام هادي علیه السلام :أما إنَّكَ لَو زُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظيم عِندَكمُ لَكُنتَ كَمَن زارَ الحُسَينَ علیه السلام (2)

اگر قبر عبد العظيم را در شهر خود زيارت كني، چنان است كه گويي امام حسين‏(عليه السلام)را زيارت كرده‏ اي.

1. مستدرك‌الوسائل،ج 17، ص321
2. كامل الزيارات، ص 324

25 شوال- شهادت امام جعقر صادق (علیه السلام)

ابو عبدالله، جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب (علیه السلام)، معروف به "صادق آل محمد"، امام ششم شيعيان است، كه پس از شهادت پدرش امام محمد باقر (علیه السلام) ، در هفتم ذي حجه سال 114 قمري، بنا به وصيت مستقيم پدر ارجمندش به مقام منيع امامت نايل آمد.

ميلاد مسعودش، مصادف بود با روز جمعه به هنگام طلوع فجر و به قولي روز دوشنبه هفدهم ربيع الاول سال 80 هجري قمري، در مدينه منوره.(1) 

آن حضرت در اواخر حكومت بني اميه و اوائل حكومت بني عباس مي زيست و از نزديك شاهد قيام سراسري مردم بر ضد بني اميه و سوء استفاده بني عباس از احساسات مذهبي مردم و به دست گرفتن حكومت، با عنوان بيعت با "الرضا من آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)"، بود و امر سنگين امامت و رهبري شيعيان و محبان اهل بيت (علیهم السلام) را به نيكي اداره مي كرد. امام صادق (علیه السلام) در زمان خلافت عبدالملك بن مروان {پنجمين خليفه اموي} ديده به جهان گشود و پس از وي، با هشت خليفه اموي ديگر و دو خليفه عباسي، هم عصر بود و از اكثر آن ها رنج ها و آزارهاي فراواني متحمل گرديد. (2) سرانجام، در 65 سالگي به دست عوامل منصور دوانقي مسموم شد و بر اثر آن، به شهادت رسيد.

درباره تاريخ شهادتش، دو گفتار است. برخي نيمه رجب سال 148 قمري و برخي ديگر 25 شوال سال 148 قمري را بيان كرده اند. ولي معروف و مشهور ميان مورخان و سيره نگاران شيعه، همان قول دوم، يعني 25 شوال مي باشد.

پس از شهادت آن حضرت، بدن مطهرش را حضرت امام موسي كاظم (علیه السلام) به همراه ساير برادران و فاميلان خود، غسل داد و بر وي كفن پوشيد و در قبرستان بقيع، در كنار سه امام معصوم ديگر، يعني امام حسن مجتبي (علیه السلام) ، امام زين العابدين (علیه السلام )و امام محمد باقر (علیه السلام) به خاك سپرد.(3)

1. تاج المواليد (علامه طبرسي)، ص 43؛ زندگاني چهارده معصوم علیهم السلام (ترجمه اعلام الوري)، ص 376؛ منتهي الآمال (شيخ عباس قمي)، ج2، ص 120
2. تاج المواليد، ص 43؛ زندگاني چهارده معصوم علیهم السلام، ص 376
3. وقايع الايام (شيخ عباس قمي)، ص 81؛ منتهي الآمال، ج2، ص 155