علامه مصباح یزدی (ره) بیانات گهرباری پیرامون وحدت دارند.

ایشان درباره معنای حقیقی وحدت می فرمایند: معنای حقیقی وحدت بدیهی است و جای ابهامی ندارد. اگر منظور از ایجاد وحدت این باشد که انسان ها کاملا یکی شوند، یعنی هیچ  تعددی میانشان نباشد، همه می دانند چنین چیزی امکان ندارد. دو انسان دو موجودند و هیچ وقت یکی نمی شوند. امکان ندارد که بین همه افراد جامعه وحدت حقیقی به وجود آید

علامه وحدت مورد بحث را اینگونه مطرح می نمایند:  وحدتی که محل بحث است این  است که ما انسان های کثیری که در یک جامعه هستیم و هر کدام یک وجود مستقلی داریم، با این اختلافاتی که داریم تا چه اندازه باید سعی کنیم که گرایش به وحدت پیدا کنیم؟ معنای این ایجاد وحدت، وحدت حقیقی فلسفی نیست؛ بلکه منظور این است که ملاک های مشترکی شناسایی کنیم و آن ملاک های مشترک را تقویت و چیزهایی که باعث پراکندگی می شود را کم و ضعیف کنیم.

وحدت در این جا یعنی نبود اختلاف.

ایشان دعوت به وحدت را اینگونه تعریف می نمایند: وقتی دعوت به وحدت می کنیم یعنی می خواهیم که اختلافات کنار گذاشته شود؛ پس در واقع باید مفهوم وحدت و مفهوم اختلاف را با همدیگر بسنجیم.

علامه اختلاف را اینگونه توضیح می فرمایند: اختلاف آن است که دو چیز مثل هم نباشند. وقتی مثل هم نبودند میگوییم با هم اختلاف دارند. معنای اختلاف، جنگ و نزاع نیست؛ بلکه معنای آن وجود تفاوت است. آیا وجود اختلاف چیز بدی است؟ آیا اگر دو موجود تكوينا باهم فرق داشته باشند بد است؟ من سؤال میکنم ، اگر اختلاف وجود نداشت اصلا عالمی به وجود می آمد؟ اگر اختلافات تکوینی نباشد اصلا انسانی نمی تواند زندگی کند و اصلا جامعه انسانی شکل نمی گیرد. اساس این عالم هم همین طور است؛ اگر اختلافات تکوینی نباشد این عالم تحقق پیدا نمی کند.

 گاهی اختلاف به گونه ای است که به آن ارزش های واقعی که دین روی آنها تأکید دارد برمی گردد. انبیاء می گویند: اگر از این راه بروید و این رفتار را پیشه خود کنید تا ابد خوشبخت و اگر ضد آن را انتخاب کنید تا ابد بدبخت خواهید شد!»؛ اینجا صحبت سلیقه نیست؛ بلکه مسأله خیلی جدی است. اینجا نمی توان گفت: «خیلی مهم نیست؛ هرکس به سلیقه خودش عمل کند!»؛ عقل انسان اجازه نمی دهد که در مقابل این احتمال  اگرچه ضعیف باشد. بی تفاوت باشد، زیرا محتمل خیلی قوی است.

ایشان می فرمایند:  اگر اختلاف بر سر مصداق سخن انبیاء پیش آید، یعنی عده ای بگویند روش ما مصداق سخن انبیاء است و عده دیگری بگویند روش ما مصداق آن است، قاعده اولی این است که انسان بر اساس منطق و استدلال عقلی مصداق حقیقی را اثبات کند؛ چون ما معتقدیم آنچه انبیا آورده اند حجت را بر مردم تمام کرده است؛ با این حال ممکن است شیاطین آب را گل آلود کرده و به مرور زمان با ایجاد شبهه ها و بدعت ها باعث مشتبه شدن راه شده باشند.

علامه وظیفه انسان در برابر معاندین حق را اینگونه تبیین می فرمایند:  اما در برابر معاندین و یا کسانی که آن چنان تحت تأثیر تبلیغات اینان قرار گرفته اند که یقین کرده اند که مذهبشان حق و مذهب شیعه باطل است، چه وظیفه ای داریم؟ اگر ما در بیان حق و اثبات بطلان مذاهب باطل، کوتاهی کنیم به خدا، به پیغمبر ، به انسانیت، به شهدا، به گذشتگان و به آیندگان خیانت کرده ایم. در این صورت ماهم عملا جزء شیاطینی شده ایم که راه حق را مسدود می کنند.

بنابراین ما دو وظیفه داریم؛ یک وظيفه، وظیفه علمی است که باید در فضای علمی و تحقیقی مبانی تشیع را اثبات کنیم؛ چون معتقدیم اسلام حقیقی تشیع است و آنچه که اهل بیت علیهم السلام پذیرفته و عمل کرده اند همان چیزی است که پیغمبر اسلام فرموده اند. وظیفه دوم رفتار مناسب داشتن است. پرخاشگری، بی ادبی، بی احترامی کردن کار صحیحی نیست. این کارها باعث میشود که هدف ما به تأخیر بیافتد یا نقض شود. این راهی است که شیطان به انسان نشان میدهد و او گمان می کند که چنین رفتاری شجاعت است.